Ruanda'da Kadınların Siyasi Zaferi Sürpriz mi Değil mi?

Kadınların zorlu yollardan geçerek dünyayı şekillendirdikleri başarıları en çok politik alanda dikkat çekmektedir. Politik katılım, cinsiyet eşitliğinin sağlanması gereken alanların başında gelmektedir. Kadınların oy kullanma hakkı elde etmesi ile başlayan bu süreç yavaş ancak geri dönüşü olmayacak şekilde ilerlemektedir. Geçmişe oranla bugün kadınların politik katılımında gözle görülür bir artış olmakla birlikte cinsiyet eşitliği açısından bakıldığında atılması gereken daha çok adım  olduğu görülmektedir. Kadınların politik katılımları dendiğinde insanlar ilk olarak parlementolardaki kadın erkek temsil oranlarına bakmaktadır. Kadın erkek oranı bakımından ülkelerin parlementolarına bakıldığında ise pek çok kişinin aklına gelmeyecek bir ülkenin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Afrikanın ortasında denize kıyısı olmayan bir ülke, Ruanda. 

Ruanda 1962 yılında Belçika sömürgesinden kurtulmuştur, 1994 yılında ülke iç karışıklık ile büyük bir soykırım geçirmiştir. Şu anda ise 13 milyon nüfusa sahip bir ülkedir. Ancak ülkenin bu yazıya konu olmasının sebebi bambaşka. Ruanda, kadınların parlementoya katılım oranlarının en yüksek olduğu ülke olarak dikkatleri üzerine çekmektedir. Kadınların parlemantolardaki koltuk sayıları göz önüne alındığında %61.3 gibi bir oranla dünya genelinde birinci sıradadır. Ülke, 2008 yılında yapılan seçimlerde %55 oranıyla dünyada parlementolarda kadın temsiliyetinde birinci sıraya yerleşmiş ve sonrasında bu oranı devamlı artırarak dünya sıralamasında yerini korumaya devam etmiştir.

Ülkede kadın temsiliyetinde kritik ilk adımın kadın kotası uygulaması ile atıldığı düşünülmektedir. Ancak ilk adım bu şekilde atılmış olsa bile yalnızca %30 olan kadın kotasının %60’lara çıkmış olması ve kota uygulamasının pek çok ülkede uygulanmasına rağmen Ruanda’nın diğer ülkelerin arasından sıyrılması bu açıklamayı yetersiz bırakmaktadır. 

Kadınların parlamentoda yüksek oranda temsil edilmesine rağmen, bu temsiliyetin ülkeye yansımasının benzer bir tablo sunduğu söylenemez. Her ne kadar Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporuna göre Ruanda 146 ülke arasında 12. sırada olsa da sosyal hayatta kadınların sahip olduğu haklar, eğitim ve iş hayatına katılımları yukarıda bahsedilen sıralamalara göre oldukça düşük kalmaktadır. Ayrıca kadınların parlemento temsiliyetinde görülen oranları siyasetin daha üst kademelerinde aynı oranda görülmemektedir. Bu da kadınların siyasette en çok karşılaştığı sorunların başında gelen karar alma süreçlerine dahil olamama durumunun yaşandığını göstermektedir. Her ne kadar kadınlar rakamsal olarak politik katılımda var olsalar da karar alma süreçlerinde aktif olamama, daha yüksek mevkilere yükselememe gibi sorunlarla karşılaşmaktadırlar. 

Bu noktada bir ikilem ortaya çıkmaktadır: Kadınların gelişmemiş bir ülkede bu denli yüksek oranda temsil edilmesi bir kazanım olarak mı görülmeli, yoksa bu temsiliyetin diğer alanlara yayılmamış olması mı sorgulanmalıdır? Pek çok gelişmiş ülkede bile kadınlar siyasette istenen düzeyde aktif olamazken, Ruanda’nın benzer zorluklarla karşılaşması belki de şaşırtıcı değildir. Sonuçta, diğer ülkelere kıyasla önemli bir rakamsal başarı elde edilmiştir. Demokrasiye erken erişmiş birçok gelişmiş ülkenin arasından sıyrılan Ruandalı kadınlar, kazandıkları temsiliyet oranını daha da ileriye taşıma potansiyeline sahip olabilirler.

İlk anda karşılaşılan tablo çoğu insan için sürpriz olsa da biraz yakına yaklaşınca yine çok aşina olduğumuz ve sürpriz olmayan bir durumla karşılaşıyoruz. Buradan yola çıkarsak kadınlar hala siyasette eşitlikten çok uzak bir noktada dursalar da gelinen noktayı küçümsemek veya görmezden gelmekte verilen çabaya haksızlık olur. Runadalı kadınların elde ettikleri başarı daha çok konuşulmayı hak etmekte ve hala kadınları kotalarla siyasete dahil etmeye çalışan ve kendine gelişmiş diyen ülklere örnek olması gerekmektedir.

Kadın başarısı en çok kadınlara örnek olmalıdır. Ülkenin şartları ne olursa olsun siyasette verilen kotalara, sınırlı görevlere razı gelmeden hak edilen eşitliğin peşinden gidilmesi için kadınlar yine kadınları rol model almalı ve dünyanın neresinde olursa olsun birbirlerine destek vermelidir.

#KadınınDünyasıPolitika

Betül Tiryaki

Kaynakça

Administrative Structure. (2023). Republic of Rwanda: https://www.gov.rw/government/administrative-structure adresinden alındı.

Global Gender Gap Report(2022). Switzerland: World Economic Forum.

Monthly ranking of women in national parliaments. (2020). IPU Parline: https://data.ipu.org/women-ranking?month=6&year=2023 adresinden alındı.